Station Amersfoort is het belangrijkste spoorwegstation in Amersfoort en een belangrijk knooppunt in het spoorvervoer tussen de Randstad en Noord- en Oost-Nederland.

Inhoud
1 Geschiedenis
2 Huidig station

Geschiedenis

Het station (gelegen aan het Smallepad) is niet meer in gebruik, maar het is het oudste station van Amersfoort. Door overheidsinitiatief kwamen vele spoorlijnen tot stand na 1860. Maar de lijn door Amersfoort naar Zwolle had een Franse maatschappij nodig. Het station werd overbodig toen de drie stations van Amersfoort samengingen in 1901. Een nieuw station moest in Amersfoort gerealiseerd worden, opdracht voor het ontwerp kreeg architect N.J. Kamperdijk.

Het later in 1874 aangelegde Oosterspoor van de Hollandsche IJzeren Spoor Maatschappij (HIJSM of HSM), de lijn van Amsterdam-Amersfoort en na enkele jaren ook naar Almelo, ging tevens gebruik maken van dit station. Het pand werd daarvoor in 1875 aan weerszijden in dezelfde stijl vergroot. Zo kreeg Amersfoort twee stations in één gebouw. In 1886 kwam daar nog een derde station bij, op een andere plek, maar wel de plek van het huidige station. De spoorlijn Amersfoort – Kesteren met aansluiting op Nijmegen en Duitsland kwam in 1886 gereed. De HSM exploiteerde ook deze lijn.

Drie stations was teveel en het besluit viel om alle lijnen op één nieuw station aan te sluiten, op de locatie van het huidige station van Amersfoort. Dat gebeurde met de oplevering van dat station in 1901. Het oude station aan het Smallepad heeft achtereenvolgens dienst gedaan als locatie voor het seinwezen en werkplaats voor wissels en bovenleidingen. In 1990 en 2003 is een omvangrijke restauratie uitgevoerd. Het gebouw is als kantoor in gebruik. Het pand is een Rijksmonument. Naast het voormalig station staat een historisch (metro)treinstel uit Noorwegen.

Het eerste station (Amersfoort NCS) werd geopend op 20 augustus 1863. Het lag aan de toen geopende Centraalspoorweg (Utrecht – Amersfoort – Zwolle) van de Nederlandsche Centraal-Spoorweg-Maatschappij (NCS). Het lag ten oosten van het huidige station,
Op 10 juni 1874 kwam de verbinding naar Hilversum – Amsterdam (Gooilijn) in gebruik, op 15 mei 1876 werd deze verlengd naar Apeldoorn – Zutphen. Dit was de Oosterspoorweg van de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM).
Op 18 februari 1886 werd ook de spoorlijn Kesteren - Amersfoort geopend, waardoor er een nieuwe HSM-verbinding Amsterdam – Amersfoort – Nijmegen mogelijk werd. Omdat deze lijn komende vanuit Amsterdam al vóór de stad aftakt, was het noodzakelijk aan deze lijn een tweede station Amersfoort Staat te openen. Om toch een overstap te kunnen bieden tussen de beide lijnen van de HSM werd in 1889 een extra station Amersfoort Aansluiting geopend.
Om een einde te maken aan deze onpraktische situatie van drie stations op korte afstand, werd in 1901 op de huidige locatie een nieuw stationsgebouw van de HSM, naar een ontwerp van D.A.N. Margadant, in gebruik genomen. Ook de treinen van de NCS gingen hiervan gebruikmaken. Nadeel van het nieuwe station was wel dat dit verder van het centrum kwam te liggen. Door het hoogteverschil tussen het stationsplein en de sporen, kon er een brug over de perrons gebouwd worden, die gelijkvloers aansloot op de stationshal. Het oude NCS-station bleef behouden als dienstgebouw en bestaat nu nog steeds.
In de nabijheid van het nieuwe station werd in 1904 de wagenwerkplaats van de HSM geopend. Deze is tot 2000 in bedrijf geweest. In 1914 werd de tramlijn Zeist - Arnhem verlengd tot Amersfoort.

Huidig station